Kolejnym ciekawym tematem, który chcemy, choćby w zarysach przedstawić jest szkoła w Jugowie – Hausdorfie. Chcemy tu powiedzieć kilka zdań o szkole głównej, tej która trwa do dnia dzisiejszego, a była to szkoła katolicka. Z najstarszych dokumentów wynika, że pierwszego nauczyciela wspomina się już w roku 1631. Czego uczył i jak to wyglądało, to za bardzo nie wiemy, ale pierwsze wzmianki o tym nauczycielu pojawiają się właśnie w tym czasie.

Jeśli chodzi o szkołę z prawdziwego zdarzenia, to dokumenty mówiące o jej powstaniu wskazują na rok 1821. Była to tzw. Dolna Szkoła (Niederschule). Dolna dlatego, że już po pięćdziesięciu latach okazało się, że nie jest ona w stanie pomieścić wszystkich dzieci, gdyż z każdym rokiem było ich coraz więcej, rodziny były wielodzietne, a z dokumentów parafialnych wynika, że w tych latach było po 200 chrztów, nie licząc dzieci, które były protestantami i ich urodziny nie są zaznaczone w księgach katolickich. W latach 1871 – 1873 wzniesiono tzw. Górną Szkołę (Oberschule). Ponieważ pomimo tego dzieci w obu szkołach nie można było w dalszym ciągu pomieścić, dlatego przy końcu XIX wieku Szkołę Dolną rozbudowano, a następnie zdecydowano, że trzeba na jej miejscu zbudować nową, znacznie większą. W 1912 rozpoczęto budowę tej obecnej i ukończono ją w rekordowym czasie, już po roku. Oprócz sal szkolnych były tu także mieszkania dla sześciu rodzin nauczycielskich, gdyż niektórzy z nich przybyli tutaj do pracy spoza Hausdorfu. I znowu sięgnijmy po ówczesne dokumenty, które mówią, że w 1919 roku w Dolnej Szkole pracowało ośmiu nauczycieli, a w Górnej trzech. Po ośmiu latach w Dolnej Szkole pracowało już dziesięciu nauczycieli, a liczba uczniów przekraczała 600, a więc było pomimo obszernej nowej szkoły, dosyć ciasno. Natomiast w Górnej Szkole pracowało w 1927 roku 5 nauczycieli, którzy uczyli 350 dzieci.

W następnych latach liczba dzieci stopniowo się zmniejszała i w 1940 roku szkoły połączono. Należy zaznaczyć, że szkoła w Hausdorfie była, oprócz parafii, takim centrum życia społeczno- kulturalnego. Wiele osób związanych ze szkołą było zasłużonych dla wioski i mieli wpływ na jej funkcjonowanie. Heinrich Elsner był w latach 1899 – 1931 jej dyrektorem. Był też działaczem politycznym, udzielał się w partii Centrum i z jej ramienia zasiadał w lokalnym parlamencie. Józef F0gger (1890 – 1973) był nauczycielem i historykiem. To dzięki jego pracy dowiedzieliśmy się o wielu faktach historycznych związanych z naszą wsią, gdyż opracował i zgromadził wiele materiałów traktujących o Hausdorfie

Na zdjęciu szkoła katolicka w Hausdorf kilka lat po wybudowaniu. Wg ówczesnych dziennikarzy sprawiała wielkie wrażenie. Większy od niej był tylko kościół.

Bardzo ciekawe informacje można znaleźć, w odkrywanych dokumentach o nauczycielach pracujących w hausdorfskiej szkole. Było ich w górnej szkole dziesięciu, ale było też kilku tzw. nauczycieli pomocniczych. Mieli oni za zadanie pomagać nauczycielom głównym i w sposób szczególny otaczali opieką tych, którym nauka nie za bardzo sprawiała przyjemność, albo mieli jakieś intelektualne, bądź fizyczne problemy. Często taki nauczyciel przebywał w bardzo licznej klasie i pomagał pilnować porządku i dyscypliny. Na jednym z dokumentów powizytacyjnych w naszej szkole, można przeczytać taką opinię o dwóch hausdorfskich nauczycielach; Anton Thamm ; Zdolność przekazywania wiedzy - w wystarczającym stopniu. Pracowitość – godna pochwały. Moralne prowadzenie się – dobre. Postawa kościelna – brak informacji. Stan wiedzy uczniów – całkowicie zadawalający. Na końcu uwaga wizytatora; Bardziej serdeczne i przyjazne zachowanie wobec nauczyciela pomocniczego, powinno wzmocnić jego własne zadowolenie i sprawić, że pobyt w szkole będzie dla niego przyjemniejszy. Dla niego, czyli nauczyciela pomocniczego.

Widocznie pan Thamm nie bardzo szanował swojego nauczyciela pomocniczego, albo tamten nie nadawał się do pracy pedagogicznej. I opinia o drugim nauczycielu; Franz Kuft, Zdolność i umiejętność przekazywania wiedzy – Nie brakuje mu zdolności i będzie bardzo przydatnym nauczycielem, jeśli nie zaniedba dokształcania się. Pracowitość - zadowalająca. Moralne prowadzenie się – Jak dotąd żadnych skarg. Postawa kościelna – Wykazuje postawę kościelną. Stan wiedzy uczniów- zadowalający. Dodatkowych uwag nie sporządzono. Takich uwag, odnośnie nauczycieli w całym powiecie jest bardzo dużo. Wynika więc z tego, że ówczesne władze oświatowe dbały o prawidłowy rozwój i dokształcanie nauczycieli i zdolność przekazywania przez nich wiedzy. - Każda szkoła jest dumna ze swoich absolwentów, którzy w dorosłym życiu osiągnęli jakiś spektakularny sukces. Także szkoła w Hausdorfie bardzo dbała o pamięć o takich swoich uczniach. Do najbardziej znanych należał Franz Muller (1897-1941) urodzony w Hausdorfie muzyk. Pracował w szkołach muzycznych w Wałbrzychu i Nowej Rudzie. Przez 11 lat przebywał w Sao Paulo i wykładał tam w instytutach muzycznych i był dyrygentem. Powrócił w nasze strony i pozostawił po sobie 15 sonat fortepianowych i wiele pieśni. Wielokrotnie gościł przy różnych okazjach w swojej dawnej szkole.

Drugim, z najbardziej znanych absolwentów, wywodzących się z hausdorfskiej szkoły był artysta malarz Otto Muller-Hartau. Urodził się w 1898 roku w Hausdorfie. W młodości pragnął zostać nauczycielem i nawet w tym kierunku się kształcił, ale po I wojnie światowej, w której został zmobilizowany i walczył na froncie wschodnim, chęć do zawodu nauczyciela utracił i zajął się malarstwem. Studiował w Breslau (Wrocław), oraz dokształcał się w innych miastach niemieckich. Jego malarstwo to głównie pejzaże, w których bardzo sprawnie posługiwał się grą świateł. Zmarł w 1969 roku w Sylt (jest to wyspa w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn). W 2004 roku we Wrocławiu zorganizowano wystawę jego prac, która następnie gościła w muzeum Ziemi Kłodzkiej. Zamieszczamy dwa obrazy autorstwa mistrza hausdorfskiego. Po lewej stronie „Dwie łodzie żaglowe”. Jest to pastel na papieże o niewielkich rozmiarach 18x13,5 cm. A drugi to „Zimowy rynek w Dusznikach Zdroju”. Wiele jego prac było wystawianych na aukcjach i niektóre osiągały dosyć pokaźne ceny. Kilka z nich warte były kilka tysięcy złotych.

Tak w wielkim skrócie wygląda historia szkoły podstawowej w Hausdorfie. Pomimo starań nie udało nam się ustalić, jak wyglądała edukacja w czasie II wojny światowej i jak mocna była indoktrynacja nazistowska. Świadków bezpośrednich w naszej miejscowości już nie ma i nie mogą nam o tym teraz powiedzieć, choć z wcześniejszych relacji wynikało, że było z tym różnie, w zależności od politycznego zaangażowania nauczyciela. Szkoła powojenna to już szkoła domowicka, a potem jugowska, ale o tym napiszemy kilka zdań później.